تعریف ممیزی انرژی:

ممیزی انرژی مجموعه اقداماتی است که برای شناسایی، چگونگی مقادیر و موقعیت‎های مصرف انرژی در یک فعالیت یا فرایند، انجام و طی آن فرصت‎‌ها و امکانات صرفه جویی انرژی مشخص می‌شود و مورد ارزیابی قرار می‎گیرد.

 ممیزی انرژی در ساختمان
ممیزی انرژی در ساختمان شامل یک معاینه دقیق به منظور تعیین چگونگی مصرف انرژی واحد، برآورد میزان هزینه‌های اولیه و در نهایت ارائه یک برنامه پیشنهادی جهت کاهش مصرف انرژی ساختمان می‌باشد. با توجه به تعریف کلی ممیزی انرژی ساختمان، روش‌های مختلفی برای اجرای ممیزی انرژی در ساختمان توسط متخصصین و کارشناسان ارائه می‌گردد.

 بر این اساس به منظور جلوگیری از ممیزی انرژی سلیقه‌ای، سعی شده تا دستورالعمل ممیزی انرژی در ساختمان تهیه و در اختیار ممیزان قرار گیرد و با استفاده از آن ممیزی انرژی در ساختمان به صورت هماهنگ و هدفمند جهت دستیابی به نتیجه مطلوب انجام گیرد. لازم به ذکر است که ممیزی انرژی در ساختمان تابعی از سطح علمی، تجربه، آگاهی و شناخت ممیز از فن‌آوری‌های نوین و جدیدترین روش‌های بهینه‌سازی انرژی می‌باشد و براین اساس ممکن است راهکارهای متفاوتی برای کاهش مصرف انرژی یک ساختمان توسط ممیزان انرژی ارائه گردد، ولی مهم‌تر این است که روش‌های ثبت اطلاعات اولیه ساختمان و انجام محاسبات مربوطه، یکسان باشند، تا بدین‌ترتیب نتیجه‌گیری یکسانی درخصوص مصرف انرژی آن ساختمان ارائه گردد.

ممیزی انرژی در بخش صنعت
بهسازی مصرف انرژی و ارتقاء سطح کیفی مصرف در یک واحد صنعتی، باتوجه به مشخص بودن میزان انرژی لازم برای تولید محصول در طراحی، با کاهش تلفات آغاز و سپس با بهسازی فرآیند، مدیریت بار و انرژی، افزایش راندمان تجهیزات با ایجاد تغییر تا تعویض تجهیز، افزایش بازیابی حرارتی و بازیافت جریان‌های جرمی هدررفته و ... ادامه می‌یابد.

  نقطه شروع برای دستیابی به حالت بهینه مصرف در یک واحد صنعتی، ممیزی انرژی است. ممیزی انرژی در یک واحد صنعتی عنوانی کلی است که با توجه به نوع خدماتی که در آن ارائه می‌شود می‌تواند مفاهیم گوناگونی را در بر گیرد، اما به طور کلی به مجموعه فعالیت‌های انجام گرفته در یک واحد صنعتی که منجر به تعیین وضعیت کمی و کیفی مصرف انرژی در واحد و ارائه روش‌های ارتقاء شرایط موجود می‌گردد ممیزی انرژی اطلاق می‌گردد. بسته به روش در نظر گرفته شده جهت ممیزی انرژی، اهداف اصلی ذیل در چنین پروژه‌هایی مد نظر قرار می‌گیرند:

• شناسایی مقادیر و چگونگی مصرف انرژی و تعیین ضرایب شدت مصرف انرژی (معاینه سیستم)
• ارائه راهکارهایی جهت کاهش مصرف و شدت مصرف انرژی (درمان سیستم)
• تدوین فعالیت‌های گروه انرژی واحد جهت بررسی و کنترل وضعیت مصرف انرژی (مراقبت سیستم

بدیهی است که نیل به این اهداف در هر واحد صنعتی با توجه به پارامترهای مختلف و شرایط تعیین کننده موجود، برنامه‌ریزی و مطالعات خاص خود را طلب نموده و نیاز به شناخت کاملی از واحد دارد. شناخت کافی ممیز از فرآیند و نحوه تولید محصول و آگاهی از نقاط کلیدی و پرمصرف در پروسه تولید آن باعث خواهد شد تا ممیز بتواند بر پایه این دانسته‌ها، سریعتر، بهتر و کاملتر به اهداف تعیین شده دست یابد. همچنین تعیین دقیق شرایط مصرف با انجام فعالیت‌های میدانی و حضور در واحد و انجام اندازه‌گیری‌های لازم بدست می‌آید که اجرای صحیح آن‌ها نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و اجرای برنامه در شرایط کوتاه و مناسب زمانی و شناخت کامل از توانایی‌های دستگاه‌های مختلف اندازه‌گیری دارد. تشخیص و تعیین میزان اثربخشی فرصت‌های صرفه‌جویی انرژی نیز نیازمند شناسایی کامل شرایط فرآیند، درک صحیح از شرایط و پتانسیل‌های موجود و تعیین اثرات متقابل تغییرات پیشنهادی در شرایط کاری دارد.

شاخص مصرف انرژی

برای هر صنعت خاص، پارامتری تحت عنوان شاخص مصرف انرژی (Speciefic Energy Consumption) یا SEC تعریف و محاسبه می گردد. شاخص مصرف انرژی نشان دهندة مقدار انرژی مصرفی به ازای واحد محصول تولیدی است. بعنوان مثال انرژی مصرفی برای تولید یک تن فولاد یا آلومینیم یا یک متر پارچه، نشان دهندة شاخص مصرف انرژی هر کدام از این تولیدات می باشد. شاخص یاد شده هم برای داخل کشور و هم کشورهای صنعتی محاسبه می گردد. بعضی از این شاخص‌ها به عنوان یک شاخص بین‌المللی شناخته شده است.به عنوان مثال در دنیا حدود ۹۰ کیلووات ساعت الکتریسیته به ازای تولید یک تن سیمان مصرف می‌شود. در اوایل سال ۷۵ این مصرف در ایران حدود ۱۴۰ کیلووات ساعت به ازای یک تن سیمان تولیدی بود که درحال حاضر به ۱۱۷ کیلووات ساعت رسیده است؛ بنابراین اولین قدم در آوردن "شاخص مصرف انرژی" در داخل و مقایسة آن با کشورهای صنعتی است.

انواع (سطوح) ممیزی انرژی

• بررسی و سنجش مصرف انرژی (برآورد تقریبی از مصرف، پتانسیل ‎‌ها و امکانات صرفه ‎جویی از طریق بازبینی و مشاهده ظاهری)
• ممیزی انرژی مقدماتی (اولیه) (برآورد اولیه از مصرف انرژی) یا ممیزی کوتاه مدت انرژی
• ممیزی جامع انرژی (مفصل) برآورد جامع از مصرف انرژی با جزئیات کامل

نوع اول: بررسی و سنجش مصرف انرژی

هدف:بررسی موقعیت‎های اصلی مصرف انرژی و شناسایی امکانات صرفه‎جویی هدف این نوع ممیزی است.

مشخصات:

- گروه مهندسی از سه متخصص تشکیل شده است.

- ممیزی به طور معمول در طول یک روز انجام می ‎شود

- در هر ۶ یا ۱۲ ماه تکرار و انجام می ‎شود

- به بازدید قبلی نیازی نیست

- گزارش کار می ‎باید یک هفته پس از انجام ممیزی ارائه شود.

نوع دوم: ممیزی انرژی مقدماتی یا ممیزی کوتاه مدت انرژی
هدف:
- بیان کمی صرفه ‎جویی ‎‌ها در مصرف و هزینه ‎های انرژی
- مروری بر حدود ۸۵ درصد از عرضه انرژی
مشخصات:
- گروه ممیزی شامل ۴ متخصص است.
- بطور عادی ۳ تا ۵ روز طول می ‎کشد و به طور معمول هر سال یکبار انجام می ‎گیرد.
- بازدید، بررسی و سنجش مصرف انرژی از قبل باید انجام شده باشد.
- گزارش می ‎باید تا یک ماه پس از انجام ممیزی ارائه شود.

نوع سوم: ممیزی جامع انرژی (مفصل)
هدف:ارائه گزارش مهندسی در مورد فرایند با سیستم‎هایی که دارای زمینه‎های (پتانسیل‎های) بالای صرفه‎جویی انرژی هستند.
مشخصات:
- گروه ممیزی در این حالت شامل ۵ متخصص است.
- طول دوره ممیزی ۴ تا ۱۶ هفته است و به طورمعمول هر دو یا سه سال انجام می ‎شود.
- به اجرای مراحل (انواع) قبلی ممیزی انرژی نیاز است.
- گزارش ممیزی سه ماه پس از انجام کار ارائه خواهد شد.

مزایای ممیزی انرژی
مهمترین مزیت اجرای یک پروژه ممیزی بدست آمدن شناسایی کافی از شرایط موجود و مقایسه و تعیین وضعیت آن نسبت به شرایط بهینه قابل حصول و نیز مشخص شدن روش اجرایی جهت ارتقاء سیستم از شرایط موجود به شرایط بهینه خواهد بود. بطور خلاصه مهمترین نتایج ممیزی انرژی به شرح ذیل خواهد بود:
-تعیین نحوه جریان جرم و انرژی در واحدهای مصرف‌کننده و واحدهای جانبی تولیدکننده حامل‌های انرژی
-تعریف پارامتر شدت مصرف انرژی برای واحدهای مختلف فرآیندی، جانبی، کل واحد صنعتی. مقایسه این پارامتر با شرایط بهینه مشخص کننده نقاط ضعف کارکرد تجهیزات و بهره برداری بوده و ثبت و مقایسه زمانی این پارامتر نیز ابزار موثری جهت کنترل سیستم در اختیار می‌گذارد.
-تعیین وضعیت راندمان کاری تجهیزات مصرف کننده انرژی، میزان اثربخشی تجهیزات تبادل کننده و راندمان سیستم انتقال و توزیع حامل‌های انرژی
-تعیین فرصت‌های صرفه‌جویی انرژی به همراه امکان‌سنجی‌های فنی و اقتصادی لازم. مشخص شدن میزان اثربخشی هر طرح و اثرات متقابل اجرای طرح روی سایر شرایط فرآیندی و نیز مشخص شدن حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز از نتایج مهم یک پروژه ممیزی است. با استفاده از داده‌های بدست آمده از یک ممیزی انرژی، مدیران واحد می‌توانند تصمیم‌های مناسبی جهت اجرای پروژه‌های منجر به صرفه‌جویی اتخاذ نمایند.
-تهیه مناسب‌ترین برنامه اجرایی جهت کنترل و حفظ شرایط بهینه فرآیند و کنترل شرایط کاری تجهیزات و نیز تعیین مناسب‌ترین پروژه‌های اجرایی جهت بهسازی شرایط مصرف بر اساس اولویت ارزشمندی و میزان هزینه طرح‌ها.
بدیهی است که نیل به این اهداف در هر واحد صنعتی با توجه به پارامترهای مختلف و شرایط تعیین کننده موجود، برنامه‌ریزی و مطالعات خاص خود را طلب نموده و نیاز به شناخت کاملی از واحد دارد. شناخت کافی ممیز از فرآیند و نحوه تولید محصول و آگاهی از نقاط کلیدی و پرمصرف در پروسه تولید آن باعث خواهد شد تا ممیز بتواند بر پایه این دانسته‌ها، سریعتر، بهتر و کاملتر به اهداف تعیین شده دست یابد. همچنین تعیین دقیق شرایط مصرف با انجام فعالیت‌های میدانی و حضور در واحد و انجام اندازه‌گیری‌های لازم بدست می‌آید که اجرای صحیح آن‌ها نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و اجرای برنامه در شرایط کوتاه و مناسب زمانی و شناخت کامل از توانایی‌های دستگاه‌های مختلف اندازه‌گیری دارد. تشخیص و تعیین میزان اثربخشی فرصت‌های صرفه‌جویی انرژی نیز نیازمند شناسایی کامل شرایط فرآیند، درک صحیح از شرایط و پتانسیل‌های موجود و تعیین اثرات متقابل تغییرات پیشنهادی در شرایط کاری دارد.
روش‌های مختلف ممیزی انرژی
بصورت کلی ممیزی انرژی به یکی از چهار شکل ذیل امکان‌پذیر است:
۱) ممیزی سریع (عبوری): این نوع ممیزی شامل یک بازدید سریع و سطحی از امکانات و تجهیزات است که طی آن نقاط و تجهیزاتی که با انجام کار‌ها و تغییرات کوچک و ارزان قابلیت صرفه‌جویی در مصرف انرژی را دارند، مشخص و پیشنهاد می‌شوند. چنین پیشنهاداتی ممکن است پیشنهاد اجرای عایقکاری لوله‌های سیستم آبگرم، بررسی مقدماتی سیستم هوای فشرده و پیشنهاد جلوگیری از کاهش نشت در سیستم هوای فشرده و... باشند.
۲) تحلیل عملکرد تجهیزات: هدف اصلی در این نوع ممیزی انرژی، تعیین هزینه‌های عملیاتی تجهیزات مختلف است. اطلاعات عملکردی چند سال اخیر تجهیزات جمع‌آوری و تحلیل می‌شوند تا الگوی مصرف انرژی، بیشترین میزان تقاضا و پتانسیل‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی شناسایی شود.
۳) ممیزی انرژی استاندارد: این نوع ممیزی انرژی علاوه بر اقدامات دو نوع ممیزی انرژی گفته شده، شامل تخمین انرژی مصرفی هریک از تجهیزات و برآورد تقریبی میزان صرفه‌جویی در مصرف انرژی هریک از آن‌ها در اثر انجام برخی اقدامات بهینه‌سازی است. در انت‌ها نیز با یک تحلیل اقتصادی، زمان برگشت سرمایه هریک از اقدامات بهینه‌سازی مشخص خواهد شد.
۴) ممیزی انرژی جامع: این نوع ممیزی انرژی گرچه زمان‌بر و پرهزینه است، اما دارای دقت مناسبی است. انجام این نوع ممیزی انرژی ممکن است با بهره‌گیری از تجهیزات و ابزار اندازه‌گیری پیشرفته و شبیه‌سازی‌های کامپیوتری میسر باشد. این تجهیزات و شبیه‌سازی‌ها امکان برآورد دقیق میزان مصرف انرژی هریک از تجهیزات و مقدار صرفه‌جویی حاصل از اعمال هریک از تغییرات بر روی هرکدام از تجهیزات را فراهم می‌آورد. داده‌های مورد نیاز بطور معمول بصورت مستقیم اندازه‌گیری و ثبت و جمع‌آوری شده و بعداً مورد تحلیل قرار می‌گیرد. مهمترین مشخصه این نوع ممیزی دیدگاه فراگیر و همه‌جانبه، استفاده کامل از تحلیل‌های مهندسی و شبیه سازی‌های مختلف فرآیندی و تجهیزات است.

نمونه ای از محصولات کاربردی در این زمینه 

Practical-Guide-Building-Contractors-2020-EN (1).pdf